Professioneel eigenwijs zijn maakt je werk leuker en makkelijker

Als je iets doet dat je leuk vindt, dan hoef je nooit meer een dag te werken. Die conclusie schijnt Confucius lang geleden al getrokken te hebben. Ook in zelfleiderschap is dit een belangrijk onderdeel, wat mij betreft zelfs de kern.

In zelfleiderschap wordt dit ‘natuurlijke beloning’ genoemd, het werken aan doelen die van nature belonend zijn (Neck, Houghton, & Manz, 2025). Een doel kan op verschillende manier van nature belonend zijn:

·         Het is interessant of leuk om aan te werken

·         Het is voor jou een waardevol doel (past bij je waardenpatroon)

·         Je bent er goed in en kan je vaardigheid verder ontwikkelen

·         Je doet het in verbondenheid met anderen

·         Je vindt het nuttig en/of nodig om er aan te werken

Dat klinkt allemaal leuk, maar hoe doe je dat dan goed? In de praktijk is dit zo makkelijk nog niet omdat meestal ook andere mensen iets van je willen. Dus voor je het weet ben je aan iemand anders doelen aan het werken die voor jou misschien helemaal niet zo belonend zijn.

Zelfkennis – het begin van alles, maar ook niet meer dan dat

Het begint met zelfkennis, als je daar niet voldoende over beschikt is het natuurlijk lastig om te bepalen welke doelen voor jou van nature belonend zijn. Op dit vlak zijn drie zaken van belang: inzicht in kwaliteiten, persoonlijkheid en waarden, wat mij betreft in oplopende volgorde van belangrijkheid.

Kwaliteiten

Zoals gezegd is het van nature belonend om dingen te doen waar je goed in bent en beter in kan worden. Dan moet je dus weten waar je goed in bent en beter in zou willen worden. Het meest gebruikte instrument daarvoor zijn de kernkwadranten van Ofman (Ofman, 2022), maar kwaliteiten boven water krijgen kan ook middels reflectie, terugkijken op eerdere successen of door in je omgeving informatie op te halen (360 graden feedback).

Persoonlijkheid

Persoonlijkheid kun je zien als een wat dieper liggende laag. Dit gaat over gedrag wat je van nature graag laat zien. Op dit moment het best beschikbare instrument om persoonlijkheid te meten is wat mij betreft HEXACO vragenlijst (Lee & Ashton, 2024). Dat is een doorontwikkeling van Big Five die je persoonlijkheid meet op 6 factoren (Integriteit, Emotionaliteit, Extraversie, Vriendelijkheid, Conscientieusheid en Openheid). De link met natuurlijke beloning zit hem er in dat taken die goed passen bij je persoonlijkheid je makkelijker af gaan terwijl je meer moeite moet doen voor taken die er verder van af liggen. Als je laag scoort op extraversie (zoals ik) noemen we dat ook introvert. Dat betekent dat sociale contacten je energie kosten en het dus nodig is om regelmatig tijd alleen te hebben om na te denken (of te schrijven bijvoorbeeld). Het is dan wat minder handig om een baan uit te zoeken waar je dag in dag uit non-stop klantcontact hebt. Een baan zal eerder van nature belonend zijn als je naast contact met collega’s of klanten ook de tijd en gelegenheid hebt om je terug te trekken en na te denken. Andersom zou die baan dus zeer geschikt (en dus natuurlijk belonend) zijn voor iemand die hoog scoort op extraversie.

Als je hier gelijk mee aan de slag wil, de HEXACO is gratis beschikbaar op hexaco.org.

Waarden

Je hebt het vast wel eens meegemaakt. Je werkt ergens aan waar je goed in bent, beter in wordt en ook qua persoonlijkheid een goede ‘fit’ ervaart. En toch knaagt er iets… Dan is de kans groot dat je de waarde niet in ziet van waar je aan werkt, met andere woorden, je werk sluit niet aan bij je waardenpatroon. Zelf heb ik dit ervaren als leidinggevende bij een commercieel bedrijf, het werk was leuk en het ging me goed af (vond ik zelf 😉), toch gaf het weinig voldoening omdat het hoofddoel was om beleggers aan betere rendementen te helpen. Voor de maatschappij voegt dat in mijn optiek relatief weinig toe. Ik ben toen vergelijkbaar werk gaan doen bij een woningcorporatie, daar gaat het ineens niet alleen om rendement, maar ook om de huurder goed helpen. Dat gaf me veel meer voldoening. Waarden die hier voor mij onder liggen zijn eerlijkheid en gelijkwaardigheid. Om je waarden te onderzoeken zijn een paar instrumenten beschikbaar. Een goed onderbouwd instrument is het  ‘Schwartz Basic Value Framework’ (Sagiv & Schwartz, 2022), maar mijn favoriet is een grote lijst met mogelijke kernwaarden waar je zelf de belangrijkste 5 uit mag kiezen, verbazingwekkend simpel maar verraderlijk lastig en effectief (Boyatzis, Smith, & Oosten, 2019).

Als je deze wil doen, stuur me een berichtje, dan stuur ik hem op.

Zelfkennis is slechts zo veel waard als de actie die je er aan koppelt

Zelfkennis is prachtig, maar het gaat uiteindelijk om wat je er (niet) mee doet. De eerste stap is om deze zelfkennis te koppelen aan welke bijdrage jij wil leveren aan welke doelen. Als je dat doet, ben je echt zelfleidend bezig en zal je merken dat je werk veel leuker wordt.

Vervolgens biedt zelfleiderschap twee andere strategieën aan om je gedrag ook werkelijk in lijn te brengen met deze doelen, zodat je ze uiteindelijk ook behaalt. Daarover schrijf ik later meer.

Boyatzis, R., Smith, M., & Oosten, E. v. (2019). Helping people change. Boston: Harvard Business Review Press.

Lee, K., & Ashton, M. (2024, augustus 13). The HEXACO personality inventory - revised. Opgehaald van http://hexaco.org

Neck, C., Houghton, J., & Manz, C. (2025). Self-leadership: the definitive guide to personal excellence (third edition). Thousand Oaks, California: Sage publishing.

Ofman, D. (2022). Hé, ik daar...?! Daniel Ofman.

Sagiv, S., & Schwartz, S. (2022). Individual values across cultures. Annual Review of Psychology.